ArsaGianta

Jak wynika z wcześniejszego wpisu są 2 wersje tej Ewangelii: muzułmańska, która powstała w XIVw. oraz apokryficzna - znienawidzona przez Kościół i to o niej jest poniżej.

Spośród znanych zachowanych ewangelii, Ewangelia Barnaby jest jedyną, jaka została napisana przez ucznia Jezusa, to znaczy przez człowieka, który spędził większość swojego czasu w towarzystwie Jezusa podczas tych trzech lat kiedy głosił on swoje przesłanie.

Inaczej niż autorzy czterech przyjętych ewangelii, posiadał on więc doświadczenie i bezpośrednią znajomość nauki Jezusa. Nie wiadomo kiedy Barnaba zapisał to, co pamiętał o Jezusie i jego doktrynie, czy odnotowywał wydarzenia i dyskusje na bieżąco, czy spisał wszystko wkrótce po tym, jak Jezus opuścił ziemię, obawiając się, że w przeciwnym razie, jakaś część jego nauki może zostać zmieniona lub zaginąć. Niewykluczone, że nie napisał zupełnie nic do chwili swojego powrotu na Cypr z Janem Markiem.

Odbyli oni tę podróż wkrótce po tym, jak Jezus odszedł ze świata, po rozstaniu z Pawłem z Tarsu, który odmówił odbywania jakichkolwiek podróży z Barnabą, na których obecny był także Marek. Niezależnie od tego, kiedy została napisana i pomimo tego, że, tak jak cztery przyjęte ewangelie, ucierpiała ona w czasie tłumaczeń i została "przefiltrowana" przez wiele języków, Ewangelia Barnaby jest relacją naocznego świadka.

Ewangelia Barnaby zaliczana była do kanonu ksiąg Nowego Testamentu przez Kościoły Aleksandrii do roku 325. Z pism Ireneusza (130-200), który popierał ideę Jedności Boga wiadomo, że krążyła ona w pierwszym i drugim wieku po narodzinach Jezusa. Ireneusz nie zgadzał się z Pawłem, którego oskarżał wprowadzenie elementów religii Rzymu i filozofii Platona do pierwotnej nauki Jezusa. Aby podeprzeć swoje poglądy, obszernie cytował Ewangelię Barnaby.

W roku 325 odbył się słynny Sobór Nicejski. Doktryna Trójcy Świętej ogłoszona została oficjalną doktryną chrześcijaństwa. Jedną z konsekwencji tej decyzji było wybranie spośród jakichś trzystu istniejących wówczas ewangelii czterech oficjalnych ewangelii Kościoła. Wszystkie pozostałe, włącznie z Ewangelią Barnaby, miały zostać unicestwione. Zdecydowano także, że wszystkie ewangelie napisane po hebrajsku zostaną zniszczone. Wydano edykt mówiący o tym, że każdy, kto zostanie przyłapany na posiadaniu nielegalnej ewangelii, zostanie skazany na śmierć. Była to pierwsza dobrze zorganizowana próba usunięcia wszelkich zapisów pierwotnej nauki Jezusa, w ludziach i na piśmie, która przeczyła doktrynie Trójcy Świętej. W przypadku Ewangelii Barnaby, rozkazy te nie były w pełni wykonane i wzmianki o jej istnieniu zdarzają się do dzisiejszego dnia.

W roku 366 Damazy (304-384) został papieżem. Według zapisów wydał on specjalny dekret zabraniający czytania Ewangelii Barnaby. Dekret ten poparty został decyzją Gelazego, biskupa Cezarei, zmarłego w 395 roku. Ewangelia została włączona do listy apokryfów. Apokrypha znaczy po prostu "ukryty przed ludźmi". Tak więc, nie była już ona ogólnie dostępna, niemniej jednak przywódcy Kościoła wciąż o niej wspominali. W rzeczywistości wiadomo, że papież zachował sobie Ewangelię Barnaby i przechowywał w prywatnej bibliotece.

Wydano także wiele innych dekretów dotyczących Ewangelii Barnaby. Została ona zakazana dekretem Kościołów Zachodnich w 382 roku i przez papieża Innocentego w 465. W dekrecie Glaciana z 496 roku Ewangelium Barnabe znajduje się na liście ksiąg zakazanych. Dekret ten został wznowiony przez Hormizdasa, który był papieżem od 514 do 523 roku. Wszystkie wspomniane dekrety wymienione są w katalogu greckich rękopisów w bibliotece Kanclerza Seguier`a (1558-1672), wykonanym przez B. de Montfaucon (1655-1741).

Barnaba został wymieniony także w *Stichometry Nicephorusa*, jak następuje:

Pozycja Nr. 3, Pisma Barnaby..... wersy 1,300
i ponownie na liście Sześćdziesięciu Ksiąg:
Pozycja Nr 17. Podróże i nauczanie Apostołów.
Pozycja Nr 18 Pisma Barnaby.
Pozycja Nr 24. Ewangelia według Barnaby.

Ta słynna lista znana była także jako indeks i chrześcijanom nie wolno było czytać żadnych książek pod groźbą wiecznego potępienia.

Cotelerius, który katalogował manuskrypty w bibliotece francuskiego króla umieścił Ewangelię Barnaby w spisie pism, jaki wykonał w 1789. Ewangelia jest także wspomniana w dwieście szóstym manuskrypcie Baroccian Collection w bibliotece Bodleian Library w Oksfordzie.⁽¹⁾ Pojedynczy fragment greckiej wersji Ewangelii Barnaby znajduje się także w muzeum w Atenach i jest on wszystkim co pozostało ze spalonej kopii.

W czwartym roku panowania cesarza Zenona, w roku 478 odnaleziono szczątki Barnaby. Na jego piersi spoczywała kopia Ewangelii Barnaby napisana jego ręką. Zostało to zapisane w Acta Sanctorum, Boland Juni, Tom II, strony 422-450, opublikowanej w Antwerpii w 1698. Kościół Rzymsko-Katolicki twierdził, że ewangelia znaleziona w grobie Barnaby była autorstwa Mateusza, ale nie podjęto żadnych kroków w celu ujawnienia tej kopii. Zawartość watykańskiej biblioteki, której długość wynosi dwadzieścia pięć mil, pozostaje tajemnicą.

Rękopis, na podstawie którego dokonano tłumaczenia Ewangelii Barnaby na angielski znajdował się pierwotnie w posiadaniu papieża Sekstusa (1589-1590). Miał on przyjaciela, mnicha o imieniu Fra Marino, który zainteresował się Ewangelią Barnaby po przeczytaniu pism Ireneusza, który często ją cytował. Pewnego dnia poszedł on by zobaczyć się z papieżem. Zjedli wspólnie obiad i, po skończonym posiłku, papież zasnął. Ojciec Marino zaczął szperać wśród książek prywatnej papieskiej biblioteki i odkrył włoską wersję Ewangelii Barnaby. Skrywając ją w rękawie habitu wyszedł i opuścił Watykan wraz z nią.

Manuskrypt ten przechodził z rąk do rąk, aż trafił w ręce "osoby o wielkim imieniu i autorytecie" w Amsterdamie, "która, podczas swojego życia, wielokrotnie podkreślała wartość tej książki." Po jego śmierci, znalazła się ona w posiadaniu J. E. Cramera, doradcy króla Prus. W 1713 Cramer przedstawił ów manuskrypt znanemu koneserowi w dziedzinie książek, księciu Eugene z Savoy. W 1738, wraz z całą zawartością biblioteki księcia, znalazła się ona w Hofbibliothek w Wiedniu, gdzie aktualnie spoczywa.

Toland, głośny historyk wczesnego Kościoła, miał dostęp do tego rękopisu i wspomina o nim w swojej pracy Miscellaneous Works, opublikowanej pośmiertnie w 1747. Mówi o ewangelii: "jest napisana dokładnie w stylu Pism", a dalej:

"Historia Jezusa opowiedziana jest pod wieloma w względami inaczej niż w otrzymanych ewangeliach, ale o wiele pełniej...i w szczególności ta ewangelia...niemal tej samej długości co wiele z naszych. Można by mieć do niej pozytywne nastawienie, ponieważ, tak jak wszystkie rzeczy są najlepiej znane zaraz po tym jak się wydarzą, tak wszystko maleje im bardziej oddala się od źródła."⁽²⁾

Rozgłos, jaki Toland wzbudził wokół manuskryptu sprawił, że książka ta nie podzieliła losu innego, hiszpańskiego rękopisu ewangelii, który także istniał. Został on dostarczony do biblioteki *college'u* w Anglii, mniej więcej w tym samym czasie, w którym włoska wersja dotarła do Hofbibliothek. Opuściła ona Anglię na długo przed swym tajemniczym zniknięciem.

Włoski rękopis został przetłumaczony na Angielski Przez Canona i Mrs. Ragg i opublikowany przez Oxford University Press w 1907 roku. Prawie całe wydanie tego angielskiego tłumaczenia w nagły i niewyjaśniony sposób znikło z rynku. O dwóch jedynie kopiach wiadomo, że istnieją, jedna w British Museum, druga w bibliotece Kongresu w Waszyngtonie. Książkę z biblioteki Kongresu wykorzystano do zrobienia mikrofilmu i nowa edycja angielskiego tłumaczenia pojawiła się w Pakistanie. Egzemplarz tego wydania został użyty w celu przedrukowania poprawionej wersji Ewangelii Barnaby.

Obecnie istnieje ogólny pogląd, że trzy najwcześniejsze z przyjętych ewangelii, znane jako ewangelie synoptyczne, skopiowane zostały z wcześniejszej, nieznanej ewangelii, którą z braku lepszej nazwy badacze określają jako ewangelię "Q". Powstaje pytanie, czy apokryficzna Ewangelia Barnaby nie jest tą właśnie zaginioną ewangelią.

Należy pamiętać, że Jan Marek, autor najwcześniejszej z czterech przyjętych ewangelii, był synem siostry Barnaby. Nigdy nie spotkał Jezusa, tak więc fakty, które opisuje z jego życia i nauki musiał przekazać mu ktoś inny. Z ksiąg Nowego Testamentu wiadomo, że towarzyszył on Pawłowi i Barnabie w wielu podróżach misyjnych do momentu, kiedy zaistniał między nimi gwałtowny konflikt, którego rezultatem była wspólna wyprawa Marka i Barnaby na Cypr. Nie jest prawdopodobne by Marek polegał na Pawle jako źródle informacji, ponieważ Paweł także nigdy nie spotkał Jezusa. Jedyny rozsądny wniosek jaki się nasuwa jest taki, że musiał powtarzać, to, co powiedział mu jego wuj. Niektórzy twierdzą, że był tłumaczem Piotra i zapisał wszystko czego się od niego nauczył. Może to być prawdą, ponieważ wiadomo, że Marek miał do czynienia z innymi apostołami w czasie, gdy nie podróżował z Barnabą lub Pawłem. Niemniej jednak, Goodspeed ukazuje nam poprzez swoje badanie, że czegokolwiek nauczył się on od Piotra, nie było to w żaden sposób zrozumiałe:

"Był tłumaczem Piotra i zapisywał dokładnie, choć nie po kolei , wszystko, co pamiętał o słowach i uczynkach Pana. Ponieważ on sam nigdy ani nie usłyszał Pana, ani nie podążał za nim, tylko później, jak powiedziałem, towarzyszył Piotrowi, który dopasowywał swoje pouczenia do potrzeb słuchaczy, ale nie miał zamiaru zdać zwartej relacji z nauczania Pana."⁽³⁾

Łukasz, który napisał także Dzieje Apostolskie, nigdy nie spotkał Jezusa. Był osobistym lekarzem Pawła. Mateusz, który również nie miał do czynienia z Jezusem, był poborcą podatkowym.

Próbowano dowieść, że to Ewangelia Marka jest ewangelią "Q" i że Mateusz i Łukasz posługiwali się nią podczas pisania swoich wersji. Niemniej jednak, podają oni pewne szczegóły, których brak w Ewangelii Marka, co sugeruje, że nie mogła ona być jedynym źródłem ich wersji. Niektórzy twierdzą, że nie jest to istotne, gdyż wiadomo, że Ewangelia Marka została napisana po hebrajsku, potem przetłumaczona na grekę, a potem znowu na łacinę. Wszystkie hebrajskie i wczesne greckie wersje ewangelii Marka zostały zniszczone: można jedynie spekulować co do tego jak dalece została ona pozmieniana w czasie tych tłumaczeń.

Warto wspomnieć na marginesie, że podejmowano nawet próby powrotu do źródła poprzez syntezę istniejących ewangelii ponieważ sprzeczności pomiędzy nimi bywały dla Kościoła żenujące. Titian podjął próbę połączenia czterech ewangelii, które w drugim wieku naszej ery stanowiły już oficjalnie Pismo Święte zarezerwowane dla Kościoła Pawłowego. W swojej ewangelii Titian zawarł 96% Ewangelii Jana, 75% Ewangelii Mateusza, 66% Ewangelii Łukasza i 50% Ewangelii Marka. Resztę odrzucił. Znamienny jest fakt, że najmniejsze zaufanie pokładał on w najwcześniejszej ewangelii a najbardziej polegał na tej, która została napisana jako ostatnia. Jego syntetyczna ewangelia była porażką.

Tak więc, wątpliwe jest, czy można uważać Ewangelię Marka za źródło trzech ewangelii synoptycznych. Ewangelia Barnaby, natomiast, zawiera wszystkie opisane w nich wydarzenia.

Niezależnie od tego, czy owi trzej ludzie czerpali swą wiedzę z tego samego źródła, przykazanie dotyczące Barnaby jest następujące:

".....abyście go przyjęli, jeśli do was przyjdzie."

(List do Kolosan 4:10)

Przypisy

1. The Nazarenes, John Toland, str. 6-8
2. The Nazarenes, John Toland, str. 15 - 16
3. The Apostolic Fathers, E. J. Goodspeed, str. 226