ArsaGianta

Pytanie jest na pozór proste. Wikipedia podaje, że Kabała jest duchową mistyczno-filozoficzną szkołą judaizmu, jednak większość kabalistów nie użyłaby tej definicji. Przyjrzyjmy się co ma do powiedzenia o Kabale pan z poniższego filmiku.

Można w zasadzie powiedzieć, że ów pan nie wiele nam wyjaśnia, prawda? Kabała przez kabalistów jest określana po prostu jako „mądrość” lub też „instrukcja obsługi rzeczywistości”. Ponieważ używanie tych określeń może powodować problemy natury technicznej, będziemy się jednak trzymać definicji z Wikipedii.

Powiada się, że dla starożytnych Żydów istniały trzy święte księgi: Tora (czyli Pięcioksiąg – Stary Testament), Talmud (komentarze do Tory) oraz Kabała (mistyczna interpretacja Tory oraz spekulacje dotyczące natury Boga i Wszechświata). Tora znana była jako „Ciało Tradycji” i uważało się, że nawet jeśli czyta ją niedouczona osoba, zapewne doświadczy czegoś pięknego. Talmud nazywany był „Racjonalną Duszą Żydów”, a tym, którzy zapoznali się z tą księgą, przyniosła duży pożytek. Kabała to z kolei „Nieśmiertelna Dusza Żydów” i potrzebna jest ogromna mądrość, aby móc z nią pracować. Można zauważyć, że słowo „Kabała” różne osoby inaczej wymawiają. Wynika to z faktu, że samo słowa zaczerpnięte jest bezpośrednio z hebrajskiego i nie istnieje jego dokładna transliteracja na inne języki.

Historię Kabały można ukazać w dwóch ujęciach: mitycznym i rzeczywistym. Zacznijmy od tego pierwszego.

Kabała stanowiła naukę tajemną znaną aniołom i Bogu jeszcze przed stworzeniem Wszechświata. Po wypędzeniu pierwszych ludzi z Edenu do Adama zstąpił anioł i przekazał mu tę wiedzę, aby łaska i czystość mogła zostać odzyskana mu tę wiedzę, aby łaska i czystość mogła zostać odzyskana. (Można zwrócić uwagę na podobieństwo tej historii do mitu o Prometeuszu, który przynosi rasie ludzkiej ogień „Boskości i wiedzy”. Można się zastanawiać która z tych historii jest pierwsza. Może obie stanowią ponowną interpretację znacznie starszego mitu?). Wiedza ta została następnie przekazana synom Adama, jednakże z biegiem czasu zaginęła lub została zapomniana.
    Po potopie Bóg nie tylko ustanowił tęczę jako symbol przymierza z ludzkością, ale także przekazał Noemu i jego synom wiedzę tajemną. Jednakże, tak jak poprzednio, wiedza ta została zapomniana lub utracona.
    Daje się więc zauważyć pewną tendencję, jeśli chodzi o otrzymywanie i tracenie tej wiedzy. Anioły nauczyły Abrahama, on z kolei Izaaka, od niego natomiast trafiła ona do Jakuba. W czasie niewoli egipskiej została ona jednak ponownie utracona.
    Tym razem odzyskał ją Mojżesz. Według podań, spędził on 40 dni na szczycie góry Synaj i tradycjonaliści chcą, abyśmy uwierzyli w to, że otrzymał od Boga zaledwie dwie kamienne tablice z wykutym na nich dekalogiem (czyli dzięcioła przykazaniami_. W mistycznej interpretacji wyglądało to tak, że gdy za pierwszym razem Mojżesz wszedł na górę, otrzymał od Boga przekaz tajemnic. Kabały, ale zniszczył go na widok zabobonnych kultów i bezrefleksyjności wyznawców. Wrócił zatem na szczyt, jednakże Bóg zabronił mu dzielenia się przekazaną wiedzą ze zwykłymi ludźmi. Zamiast tego, tak jak małym dzieciom (sformułowanie „dzieci Izraela” pasuje tu doskonale), przykazał jasno, co mogą, a czego nie mogą robić w formie dziesięciu przykazań i 603 zasad Tory. Mojżesz, który już wcześniej poznał Kabałę, mógł przekazać wiedzę o niej tylko swojemu bratu Aaronowi, a w przyszłości tylko najwyższym kapłanom żydowskim.
    Na marginesie warto wspomnieć, że pod koniec XIX i na początku XX w. miały miejsce pierwsze większe odkrycia archeologiczne w Egipcie. Ludzie na całym świecie (szczególnie okultyści, którzy w tamtych czasach nie należeli do najbardziej zrównoważonych osób) zafascynowali się tajemnicami antycznego Khem. Na tej podstawie, po wyczytaniu w Biblii, że Mojżesz pobierał nauki w Egipcie, doszli oni do wniosku, że Kabała pochodzi z Egiptu. Można potwierdzić istnienie szkół mistycznych w Egipcie (faktem jest, że Pitagoras był uczniem jednej z nich), ale nie ma żadnych dowodów na to, że Kabała została bezpośrednio zaczerpnięta właśnie stamtąd. Możemy jednak stwierdzić, że miały na nią wpływ duchowe systemy starożytnych Indii, Egiptu, Babilonu, itp.
    W ten sposób mistyczne tajemnice Kabały skrywane były przez tysiące lat przez żydowskich kapłanów. Zwykli ludzie natomiast nie mieli zamiaru stosować się do przekazanych przez Boga zasad w postaci dekalogu i reszty praw. Z tego też względu Bóg wciąż karał lud Izraela, aż do zniszczenia drugiej świątyni w roku 70 n.e. Rzym zlecił jej rozbiórkę oraz pragnął zebrania do kupy podżegających tłum i miłujących wolność wichrzycieli. Jednym z nich był rabin nazywający się Szymon bar Jochaj (czasem Ben Jochaj). Udało mu się unikać Rzymian, ukrywając się wraz z synem w jaskini przez trzynaście lat (liczba trzynaście ma tutaj szczególne znaczenie, które…). Podczas pobytu w owej jaskini tych dwóch uczonych mężczyzn spisało sekrety Kabały po raz pierwszy w postaci zestawu ksiąg zatytułowanych Sefer Ha-Zohar lub po prostu Zohar (Księga Blasku_ oraz mniejszej –  (Księga Stworzenia). W późniejszych czasach, już po wynalezieniu przez Gutenberga druku, pozycje te mogły się upowszechnić, stając się dostępnymi dla ludzi na całym świecie. Dlatego też, pomimo że życie w diasporze (czyli podczas tułaczki Żydów po całym świecie po zburzeniu drugiej świątyni) było opłakiwane przez większość Żydów, ci o bardziej mistycznych skłonnościach utrzymywali, że diaspora była Boskim darem dla ludzkiej rasy. Uzasadniali to stwierdzeniem, że gdyby nie ona, Żydzi trzymaliby swoją Boską mądrość zamkniętą na obszarze Bliskiego Wschodu i nie miałaby ona możliwości rozprzestrzenić się po całym świecie.

Teraz przyjrzyjmy się rzeczywistej historii Kabały.
Bardzo mało wiadomo o tym, w którym miejscu naprawdę należy upatrywać korzeni Kabały. Wydaje się ona zawierać elementy mistycyzmu starożytnej Chaldei, Egiptu, Babilonu oraz prehinduskich Indii, ale także głębiej ukryte motywy zaczerpnięte z tradycji mniej znanych ludów semickich. Na bliższe naszym czasom aspekty Kabały silny wpływ miał neoplatonizm (albo odwrotnie).
    Najwcześniejsza znana postać żydowskiego mistycyzmu (nie licząc jeszcze wcześniejszych, szamańskich postaci, które występowały u ludów pierwotnych) nie nosiła nawet nazwy „Kabała”. Ta najstarsza forma okultyzmu hebrajskiego znana była jako „Hechalot” co oznacza „wzniesienie, i była nazywana także Mistyką Merkawy (albo Merkaby). Merkawa była nazwą tronu Boga w judaizmie, a celem opisywanego mistycyzmu było zobaczenie owego tronu wraz z siedzącym na nim Bogiem.
    Niestety większość pism spośród „dokumentów Merkawy” została stracona, zatem pełna znajomość używanych przez nich technik jest niemożliwa do odtworzenia. Na podstawie tych fragmentów, którymi dysponujemy, możemy założyć, że podstawą owej tradycji była mistyczna kontemplacja Księgi Rodzaju i Księgi Ezechiela. Metody te znane są jako Haase Bereszit oraz Haase Merkawa. Z tych dostępnych nam strzępów Mistyki Merkawy wynika, że rzeczywiste praktyki tych, którzy się z nim zajmowali, zawierały „podróże astralne” przez siedem „pałaców” (planów?) podczas przebywania w stanie wywołanego przez siebie transu (prawdopodobnie poprzez autohipnozę, przyjęcie psychoaktywnych substancji lub praktyki seksualne). Imiona strażników, strzegących każdego z siedmiu pałaców, musiały być dobrze znane, ażeby praktykujący mogli dostąpić nieznanego nam z dzisiejszej perspektywy zaspokojenia. Niestety wiedza dotycząca tych metod także została współcześnie utracona. Miejmy nadzieję, że któregoś dnia uda się komuś ją odzyskać.

    Kabalistyczny mistycyzm rozwijał się w trakcie trwania naszej ery od momentu, w którym kwestia życia w diasporze stała się bezsprzeczna. Był to jeden z powodów nienawiści nakierowanej na Żydów i strachu przed nimi. Część Kabały ma związek z rozwojem umiejętności magicznych, które wzbudzają u większości ludzi strach. W XIV w. Mojżesz de Leon po raz pierwszy wydrukował Zohar, klasyczny tekst kabalistyczny. Niektórzy współcześni uczeni i badacze de Leona twierdzą, że jest on oszustem. Według nich, nie jest to oryginalny Zohar, według legend spisany przez Szymona bar Jochaja, ale sfałszowany przez de Leona tekst. Ciężko jest jednak zgodzić się z tymi zarzutami. Fragmenty całości dzieła w różnych postaciach zostały odkryte w księgach spisanych przed XIV w. Wyglądać więc może bardziej na to, że de Leon zredagował Zohar i dodał do niego szczyptę własnej mistycznej filozofii. Nawet jeśli tak było, warto podsumować po prostu, że Mojżesz de Leon stworzył Zohar w znanej nam dzisiaj postaci i że stanowi on potężne dzieło dotyczące myśli mistycznej. Po tym, nie patrząc na to, czy jest to traktat starożytnych czy względnie niedawno spisany, warto zwrócić na niego uwagę przez wzgląd na jego cenną wartość.

    Podsumowując: Kabała nie jest jedną księgą lub pojedynczą mistyczną ideą. Jest ona raczej całym systemem myśli i działań stanowiącym mistyczną podporę dla judaizmu, chrześcijaństwa i (w mniejszym stopniu) islamu. Gdy nastały w Europie czasy średniowiecza, wiele miejsc stało się kabalistycznymi centrami (najważniejsze znajdowały się na Półwyspi Iberyjskim). Jednakże w 1492. roku w roku wyprawy Kolumba, Żydzi odmawiający przejścia na chrześcijaństwo zostali wyrzuceni z terenów Hiszpanii. Niektórzy ludzie uważają, że sam Kolumb był Żydem, a jego podróż miała stanowić próbę znalezienia nowego domu dla wygnanych Żydów. Tak czy inaczej, wielu z nich powróciło na Bliski Wschód, a nowym centrum kabalistycznym stało się miasto Safes, które znajduje się obecnie na terenie państwa Izrael.