ArsaGianta

Sposób 30

   Wykorzystuje sposób odnoszący się do poważania (argumentom ad yerecundiam); zamiast argumentów korzysta się tutaj z autorytetów z dziedzin wykorzystywanych przez przeciwnika. „Każdy woli wierzyć niż wydawać własny sąd" (Unusquisque mavult credere quam judicare) — pisał Seneka. Zwyciężymy bez trudności o ile będziemy mieli za sobą jakiś autorytet darzony szacunkiem przez przeciwnika; a ma on tym więcej ważnych autorytetów, im bardziej jego wiedza i zdolności są ograniczone. Gdy jego poziom w tej mierze jest bardzo wysoki, to liczba autorytetów jest znikoma lub wcale ich nie ma, ostatecznie tylko autorytet fachowców w niewiele mu znanych dziedzinach nauki, sztuki, czy rzemiosła, traktowany z należytą nieufnością. Niewykształceni ludzie natomiast żywią cześć wobec fachowców wszelkiej maści. Nie zdają oni sobie sprawy, że kto z pewnej dziedziny uczynił zawód, ten nie tyle miłuje tę dziedzinę, ile osiągany w ten sposób zarobek;
a kto wykłada z pewnej dziedziny — to najpewniej zna ją zbyt słabo, gdyż jeśli ją gruntownie studiuje, to brak mu czasu na jej nauczanie. Skoro więc brak autorytetu faktycznego, należy uciec się do pozornego i cytować, kto coś tam powiedział, choćby w zupełnie innych okolicznościach i innym znaczeniu. Najbardziej efektywnie oddziałowują autorytety, których sądy są zupełnie niezrozumiałe dla przeciwnika. I tak ludzie prości pokornieją wobec łacińskich lub greckich przywołań. Jeśli trzeba, wystarczynie tylko przeinaczać cytaty, ale zwyczajnie je zafałszowywać lub wręcz tworzyć je na poczekaniu wedle własnego pomysłu. Najwdzięczniejszym tego przykładem jest pewien pleban we Francji, który protestując przeciwko wybrukowaniu ulicy przed plebanią, do czego zmuszano i innych obywateli miał zacytować werset z Biblii: „Niech się trwożą inni, ja się nie zatrwożę!" (paveant illi ego non pavebo" — niedoskonały cytat z Wulgaty wykorzystujący grę słów, paver — brukować, pavere — trwożyć się). Przekonało to przełożonych jego gminy. Także utrwalone przesądy można zastosować w funkcji autorytetów, gdyż większość z nas myśli niczym Arystoteles „uznając domniemanie powszechne". Zaiste, nie znajdziemy równie nonsensownego poglądu, którego by ludzie nie zaakceptowali jako własnego, jeśli tylko wmówiono im, że to pogląd przyjęty powszechnie. Z równie silną mocą działa na nich przykład jak czyny. Przypominająs tado owiec biegnących za swym baranem; łatwiej umrą niż pomyślą. To osobliwe, że oto zdanie powszechne jest dla nich tak ważne, gdyż mogliby dostrzec choćby na swoim przykładzie, jaki jest mechanizm przyswajania sobie takiego zdania — bez rozumowania i wyłącznie wedle przykładu; ale brak im niezbędnego samokrytycyzmu. Toteż tylko wybrani głoszą podobnie jak Platon: „Szerokie koła rozmaitym hołdują mniemaniom", czyli ogół wyznaje nader dziwne mniemania, a kto by się tym zajął, byłby wielce zapracowany. To żaden dowód, że coś jest przyjęte powszechnie i nie ma w tym gwarancji choćby najmniejszej słuszności. Ludzie tak właśnie myślący zapewne opierają się na przeświadczeniu, iż 1) upływ czasu osłabia siłę dowodu takich mniemań, albowiem w przeciwnym przypadku musieliby uznać mnóstwo dawnych, a wielce powszechnych przekonań, uważanych niegdyś za prawdziwe, jak choćby system Ptolemeusza, czy odnowienie katolicyzmu w krajach obecnie protestanckich: — 2) że podobnie oddziałowuje oddalenie w przestrzeni, gdyż inaczej powszechność mniemaniu przedstawicieli chrześcijaństwa, buddyzmu i islamu byłaby dla nich przyczyną niemałego ambarasu.
   Zdanie ogółu to w rzeczywistości zdanie dwu lub trzech osób, co stwierdzilibyśmy śledząc narodziny takiego zjawiska. Otóż dwie lub trzy osoby przyjęły to zdanie od innych lub same były jego autorami, a inni z uprzejmości zawierzyli sądząc, iż rzecz jest wystarczająco dobrze przebadana. Skoro traktowano tych pierwszych jako wystarczająco kompetentnych, ci, którzy się do nich przyłączyli stawali się autorytetami dla następnych, etc. Tak właśnie lawinowo narastała liczba tych bezkrytycznych zwolenników. Bowiem sama ich wielkość była gwarancją dla następnych, co do słuszności owego zdania. A pozostali już tylko byli zmuszeni do akceptacji, by nie traktowano ich jako warchołów, którzy przeciwstawiają się ogólnie przyjętym poglądom i udają najmądrzejszych w świecie. Tym samym głoszenie tego poglądu stało się obowiązkiem. Toteż wybrani, którzy zachowali własny sąd teraz są przymuszani do milczenia. Ci zaś, którzy mówią — to zazwyczaj ludzie pozbawieni własnego sądu i tożsamości, powtarzający cudze myśli; tym są gorliwsi i bardziej fanatycznie występują w obronie przejętego poglądu. Oni nienawidzą każdego, kto myśli inaczej, zwłaszcza dla zuchwałości, nieodzownej dla wygłaszania takiego sądu, gdyż sami by się na to nie zdobyli — i wiedzą o tym. Najkrócej ujmując: „Niezwykle nieliczni ludzie potrafią myśleć, lecz każdy pragnie posiadać jakiś pogląd" (Berkeley: „Mało ludzi myśli, ale każdy chce mieć własne zdanie"). Najłatwiej przejąć gotowy sąd. I co oznaczatu głos stu milionów ludzi? Tyle, ile np. opinia stu historyków, nim się udowodni, że przepisywali jeden od drugiego, a u podłoża istniała tylko jedna wypowiedź (wg Bayla Myśli różne o kometach IPense sur les comtesi,vol. I, p. 10): „Rzekęja, rzeczesz ty, ostatecznie rzecze i tamten. Po tylu wypowiedziach. dostrzegam już jedynie same wypowiedzi."

   Lecz właśnie w dyskusji z ludźmi niewykształconymi można poglądy powszechne wykorzystywać w funkcji autorytetu. W ogóle regułą jest, że dwie osoby z gminu kłócąc się, najczęściej wykorzystują odwołania do autorytetów, którymi szermują wymieniając ciosy. Jeśli zatem z takim człowiekiem dyskutuje tęższa od niego głowa, to należy wybierać tę broń, najlepiej godzącą w słabą stronę przeciwnika. Gdyż nacisk zwykłych dowodów nie zrobi na nim takiego wrażenia;
będzie niczym hipotetyczny Zygfryd, zrogowaciały w swej zbroi bezmyślności i nieoryginalności.
Spór w urzędach sądowych opiera się głównie na przywoływaniu autorytetów, zwłaszcza prawa, które jest określone; w jego ramach rozumowanie ogranicza się do ustalenia stosownej zasady prawnej, czyli autorytetu, znajdującego w danej sprawie zastosowanie. Ale dialektyka ma tu szerokie pole manewru, albowiem w razie potrzeby sprawę oraz sprzeczną z nią formułę prawną przeinacza się i interpretuje na wiele sposobów w zależności od potrzeby i korzyści tak, że w końcu sprawę i formułę utożsamia się. Można także uczynić na odwrót.

Sposób 34

Gdy przeciwnik nie odpowiada bezpośrednio lub nie udziela informacji po zadaniu mu pytania lub przedstawieniu argumentu, a wykręca się pytaniem, odpowiedzią pośrednią lub zupełnie nie związaną z tematemi oddala się od istoty sporu, wówczas zdobywamy pewność, iż znaleźliśmy (bywa, że zupełnie przypadkiem) jego słaby punkt, albowiem nasz przeciwnik jakby „względnie milknął". Teraz więc i w tym miejscu trzeba przypuścić silny atak i nie pozwolić mu się wywinąć i to nawet wówczas, gdyśmy jeszcze nie rozgryźli, na czymowa słabość polega.

Sposób 35

   Ten sposób, o ile tylko udaje się go wprowadzić w czyn przebija wszystkie inne i powoduje ich zbędność: miast argumentami oddziaływać na rozum, wystarczy wpływać za pośrednictwem motywów na wolę przeciwnika. Wówczas tak on, jak i słuchacze, o ile spostrzegą własną korzyść, niezwłocznie podzielą nasze zdanie, nawet zupełnie wariackie. Łut woli znaczy więcej niż cetnar rozumu i przekonania. Sposób jest do zastosowania tylko w warunkach szczególnych, zwłaszcza, gdy możemy zasugerować przeciwnikowi, iż zwycięstwo jego zdania przysporzy mu wielkich kłopotów i strat. Wtedy odrzuca owo zdanie niczym rozpalone żelazo.
Na przykład: Duchowny walczy o jakiś filozoficzny dogmat — wystarczy uprzytomnić mu, że w ten sposób narusza pośrednio jakiś dogmat kościoła, a zaraz się wycofa. Posiadacz ziemski zachwyca się mechanizacją w Anglii, gdzie jedna maszyna parowa zastępuje wysiłek gromady ludzi. Ale wystarczy powiedzieć mu, że gdy mechanizacja obejmie także transport, jego stadnina dozna u szczerbku, gdyż spadną ceny na konie. I to wystarczy! Przy tej okoliczności każdy reaguje w myśl maksymy Horacego: Jakże pochopnie zgadzamy się z niesprawiedliwym prawem godzącym w nas samych!
Podobnie postępujemy mając za słuchaczy zwolenników tej samej sekty co nasza, cechu, zawodu, klubu, itd., przeciwnik zaś odwrotnie. Choćby jego teza była najsłuszniejsza, gdy napomkniemy o jej sprzeczności ze wspólnym interesem, choćby jakiegoś cechu, natychmiast nasi słuchacze uznają racje przeciwnika za mgliste, wafle i do niczego, nasze zaś, choćby zupełnie wydumane, za w pełni słuszne i trafne; dla siebie uzyskamy aprobatę słuchaczy, natomiast przeciwnik tylko anatemę, Słuchacze zazwyczaj są święcie przekonani, że głosują z szczerego przekonania, gdyż to, co osobiście nam nie sprzyja jest z natury dla intelektu absurdalne. („Rozum ludzki nie charakteryzuje się trzeźwym spojrzeniem, lecz ulega wpływom woli i uczuć" — Franciszek Bacon). Sposób ów bywa nazywany „ujęciem drzewa za korzeń" i używa argumentu odwołującego się do użyteczności (argumentum ad utii).

Sposób 36

   Można zaszokować i oszołomić przeciwnika słowotokiem zupełnych bezsensów. Istota w tym, że

   "Tak sądzi każdy, usłyszawszy słowa, jeśli mają przecie chociaż trochę sensu".

                         (Goethe,Faust)

Gdy do tego przeciwnik sam przed sobą zdaje sobie sprawę ze swojej słabości, a jeśli jeszcze nawykł słyszeć rzeczy dla siebie niezrozumiałe i zachowuje się tak, jakby je dobrze pojmował, wówczas możliwym jest zaimponowanie mu bredzeniem z najpoważniejszą miną jakichś uczonych nonsensów, bełtających w głowie. Prezentujemy je jako niepodważalny dowód naszej tezy. Ów wybieg, co nie tajne, zastosowali ostatnio niektórzy niemieccy filozofowie wobec publiczności niemieckiej i to z błyskotliwym sukcesem. (...)

Sposób 37

   Ten powinien być jednym z pierwszych. Gdy przeciwnik ma rację, ale ku naszej radości dowodzi błędnymi argumentami, wówczas łatwo jego dowód przewalczyć. Następnie wywołujemy wrażenie, że oto obaliliśmy całą jego tezę. W istocie zasadza się to na przedstawieniu argumentacji, odnoszącej się do człowieka (tutaj: przeciwnika) jako argumentu odnoszącego się do rzeczy (argumentum ad hominem jako argumentum ad rem). Gdy ani on, ani słuchacze lepszego dowodu nie wynajdą — tośmy wygrali.
Na przykład: Ktoś przedstawia ontologiczny (dotyczący bytu lub ogólnej teorii) dowód istnienia Boga bardzo łatwy do odrzucenia. W ten sposób kiepski prawnik kładzie sprawę; usiłuje wygrać nieodpowiednio dobranym paragrafem, a właściwego po prostu nie znajduje.